Phốt lớn: teen mỹ viết 27.000 bài trên wikipedia bằng ngôn ngữ bản thân không hề nói được

Những đóng góp của AmaryIlisGardner cho thấy một vấn đề lớn với nền tảng bách khoa toàn thư mở.

Dù ghét hay yêu thì Wikipedia vẫn là một trong những nơi mà hầu hết chúng ta tìm đến khi muốn nắm được thông tin liên quan một chủ đề nào đó. Nhưng một vụ scandal mới đây đã cho thấy một trong những yếu điểm lớn của nền tảng này: không phải ai viết bài trên Wikipedia cũng là một chuyên gia về lĩnh vực họ đang viết.

Cụ thể thì chuyện gì đã xảy ra?

Theo trang tin Engadget , hồi đầu tuần này, một người dùng Reddit tên Ultach đã phát hiện ra một điều thú vị về phiên bản tiếng Scots của Wikipedia. Bên cạnh Gaelic, Scots là một trong những ngôn ngữ bản địa của Scotland. Một thư viện gồm hàng ngàn bài viết Wikipedia được viết bằng ngôn ngữ này chính là một trong những bộ sưu tập ngôn ngữ Scots lớn nhất mà bạn có thể truy cập hoàn toàn miễn phí trên mạng internet. Vấn đề ở đây là, một teen người Mỹ sống tại Bắc Carolina - người không hề nói được ngôn ngữ này - lại là tác giả của đến 49% tổng số bài viết!

Trước khi Ultach phát hiện ra vụ việc, người này - với bí danh là AmaryIlisGardner , 19 tuổi - đã viết được khá nhiều bài viết. Tính đến năm 2018, AmaryIlisGardner sở hữu hơn 20.000 bài viết và thực hiện xấp xỉ 200.000 lượt chỉnh sửa . Người này được cho là đã viết bài bằng tiếng Scots trên Wikipedia từ năm 12 tuổi. Đại đa số các bài viết được AmaryIlisGardner chắp bút đều có nhiều từ Scots khá ít khi được sử dụng, thường mắc lỗi chính tả, và không theo ngữ pháp tiếng Scots. Dường như AmaryIlisGardner đã sử dụng một ứng dụng dịch thuật trực tuyến để đưa các từ Scots vào các câu viết bằng tiếng Anh của người Mỹ.

Một phần trong lý do tại sao không ai để ý hay ngừng hành động phá hoại ngôn ngữ này là bởi trước khi vụ việc được phanh phui, Wikipedia tiếng Scots nhận được khá ít sự quan tâm. " Không ai quan tâm về việc duy trì Wikipedia tiếng Scots " - theo lời Wikipedian MJL, một trong các quản trị viên của website. " Ai đó đã đứng lên bởi không ai khác chịu làm. Người đó chưa bao giờ được hướng dẫn điều gì. Do đó cuối cùng chúng ta có các bài viết được dịch thuật một cách rất nghèo nàn ".

Tiếng Scots là ngôn ngữ được sử dụng bởi nhà thơ Robert Burns và hiện vẫn đang được nói bởi 1,5 triệu người trên thế giới

Vấn đề này có hai mặt. Scots là một ngôn ngữ đang gặp nguy hiểm, và cộng đồng Wikipedia nay cần phải quyết định phải làm gì với toàn bộ những bài viết bằng ngôn ngữ này. Một số nói rằng website nên xoá mọi bài viết có liên quan đến AmaryIlisGardner, khẳng định hành động của người này gây ra nhiều nguy hại hơn là có ích. Nhưng Michael Dempster, giám đốc Trung tâm Ngôn ngữ Scots ở Perth, nói rằng sẽ tốt hơn đánh giá và chỉnh sửa lại những bài viết trên.

" Chúng tôi biết nhóc này đã bỏ ra rất nhiều công sức, và cậu ta đã tạo ra một bộ khung có thể biên tập được " - Dempster nói. " Đó là một nguồn tài nguyên quý giá, nhưng nó cần những người có kiến thức về tiếng Scots để biên tập lại. Nó có tiềm năng để trở thành một bộ sưu tập trực tuyến tuyệt vời để gìn giữ ngôn ngữ trong tương lai" .

Một điều không mấy hay ho là AmaryIlisGardner bỗng trở thành mục tiêu dèm pha của nhiều người, mặc cho cậu có dụng ý tốt, muốn cống hiến cho Wiki. " Tôi chỉ mới 12 tuổi khi bắt đầu công việc, và đôi lúc khi bạn bắt đầu thứu gì khi còn trẻ, bạn không thể thấy thói quen bạn có được là không tốt và không hữu ích khi trưởng thành hơn " - cậu nói trên Wikipedia.

Theo trang tin AV Club , toàn bộ vụ việc một lần nữa nhắc nhở chúng ta rằng Wikipedia không phải là một nguồn tài nguyên hoàn hảo. Các website và mọi thông tin bạn tìm thấy trên Wikipedia sẽ không hề tồn tại nếu không có sự miệt mài làm việc không ngừng nghỉ của vô số tình nguyện viên vô danh, nhưng họ vẫn có thể mắc lỗi. Vụ việc về tiếng Scots là một trường hợp điển hình, nhưng hãy nhớ rằng mọi thứ bạn đọc được trên Wikipedia (và bất kỳ website nào khác) đều cần được kiểm chứng và chọn lọc trước khi áp dụng để giải quyết công việc của bản thân.

Minh.T.T (theo Engadget )